درمان اعتیاد رفتاری

اعتیاد رفتاری به الگویی از رفتارهای اجباری و تکراری اطلاق می‌شود که افراد درگیر آن می‌شوند. این عارضه منجر به پیامدهای منفی بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی آن‌ها خواهد شد. دقیقا همان‌طور که اعتیاد به مواد می‌تواند مضر باشد، اعتیادهای رفتاری نیز می‌توانند به همان اندازه مخرب باشند.

اعتیاد رفتاری جنبه‌های مختلفی دارد؛ مانند استفاده بیش از حد از فناوری و رسانه‌های اجتماعی، خرید اجباری یا حتی ورزش بیش از حد. این رفتارهای اعتیادآور اغلب باعث لذت یا تسکین موقت می‌شوند، اما می‌توانند در درازمدت اثرات مضری داشته باشد. مهم است که علائم اعتیاد رفتاری را بشناسید و برای بازیابی کنترل و داشتن زندگی سالم‌تر و متعادل‌تر، به دنبال کمک و حمایت مناسب باشید. در این مطلب می‌خواهیم روش‌های درمان اعتیاد رفتاری را مرور کنیم.

اعتیاد رفتاری چیست؟

انواع اعتیاد رفتاری به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن فرد به رفتار یا فعالیتی خاص، تاکید اجباری و غیرقابل‌کنترلی پیدا می‌کند. برخلاف اعتیاد به مواد که شامل وابستگی به مواد مخدر یا الکل است، اعتیاد رفتاری حول رفتارهای غیرمرتبط با مواد می‌چرخد. این رفتارها ممکن است شامل قمار، بازی، استفاده از اینترنت، خرید، ورزش، غذا خوردن یا فعالیت‌های جنسی باشند. افرادی که با اعتیاد رفتاری دست و پنجه نرم می‌کنند، اغلب تمایل یا ولع شدیدی را برای درگیر شدن در این رفتار تجربه می‌کنند، حتی اگر پیامدهای منفی بر روابط، کار، امور مالی یا رفاه کلی آن‌ها داشته باشد.

علل بروز اعتیاد رفتاری چیست؟

علل ایجاد انواع اعتیاد رفتاری، چند وجهی است و ممکن است ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانی و محیطی باشد. در اینجا برخی از دلایل بالقوه را بیان می‌کنیم:

• عوامل بیولوژیکی: برخی از افراد ممکن است استعداد ژنتیکی برای رفتارهای اعتیادآور داشته باشند.

• عوامل روان‌شناختی: شرایط سلامت روانی مانند افسردگی، اضطراب یا عزت نفس پایین، می‌توانند در ایجاد اعتیاد رفتاری موثر باشند.

• عوامل محیطی: تأثیرات محیطی مانند پویایی خانواده، فشار هم‌سالان یا قرار گرفتن در معرض رفتار مورد نظر، ممکن است به اعتیاد رفتاری کمک کند.

• تقویت و شرطی‌سازی: تجربیات لذت‌بخش یا پاداش‌دهنده مرتبط با درگیر شدن در رفتارهای خاص، ممکن است الگوهای اعتیادآور را تقویت کند.

• در دسترس بودن: دسترسی آسان به رفتارهای خاص، مانند بازی آنلاین یا خرید، احتمال اعتیاد را افزایش می‌دهد. برای مثال رواج فناوری و اینترنت، دامنه رفتارهای اعتیادآور بالقوه را گسترش داده است.

توجه داشته باشید که تجربه هر فردی از اعتیاد رفتاری منحصربه‌فرد است و علل آن نیز ممکن است متفاوت باشد.

چرا باید به درمان اعتیاد رفتاری توجه کرد؟

توجه به درمان اعتیاد رفتاری به چند دلیل حیاتی است:

• تأثیر بر سلامت روان: اعتیادهای رفتاری می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی بر سلامت روان و رفاه کلی فرد تأثیر بگذارند. این عارضه رفته‌رفته منجر به علائم اضطراب، افسردگی، استرس و اعتماد به نفس پایین خواهد شد.

• اختلال در روابط: اعتیادهای رفتاری در بسیاری از مواقع، روابط با خانواده، دوستان و عزیزان را تیره می‌کند. اشتغال به رفتار اعتیادآور ممکن است منجر به غفلت از تعاملات اجتماعی، ایجاد درگیری و حس انزوا شود.

• پیامدهای سلامت جسمانی: برخی اعتیادهای رفتاری، مانند قمار، بازی یا استفاده بیش از حد از اینترنت، می‌توانند پیامدهای سلامت جسمانی داشته باشند. این امور به اختلالات خواب، سبک زندگی بی‌تحرک، تغذیه نامناسب، آسیب‌های حرکتی مکرر (مانند سندرم تونل کارپال) و بی‌توجهی به بهداشت شخصی منجر خواهند شد؛ به‌طوری‌که درمان اعتیاد رفتاری، به درمان اختلال خواب و دیگر موارد نیز منتهی می‌شود.

• پیامدهای مالی: اعتیادهای رفتاری در بسیاری از مواقع، به دلیل خرج کردن بیش از حد، ضررهای قماری، هزینۀ بیش از اندازه برای خرید آنلاین یا درگیر شدن در فعالیت‌های پرهزینه، پیامدهای مالی شدیدی دارند.

• بهبود کیفیت زندگی: غلبه بر اعتیاد رفتاری، منجر به بهبود قابل‌توجهی در کیفیت کلی زندگی فرد می‌شود. این امر به افراد اجازه می‌دهد تا کنترل اعمال خود را دوباره به‌دست آورند، عادات سالم‌تری ایجاد کنند و سرگرمی‌ها، علایق و روابط معنادار را دوباره کشف کنند.

به یاد داشته باشید که جستجوی کمک حرفه‌ای از درمان‌گران، مشاوران یا متخصصان اعتیاد برای درمان موثر اعتیاد رفتاری ضروری است.

درمان اعتیاد رفتاری

درمان اعتیاد رفتاری به روش‌های مختلفی به شرح زیر انجام می‌شود:

روان درمانی

روان‌درمانی نوعی رویکرد ارزشمند برای درمان اعتیادهای رفتاری است. در اینجا چند روش رایج روان‌درمانی را مرور خواهیم کرد:

• درمان شناختی رفتاری CBT: (CBT) به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی و رفتارهای مرتبط با اعتیاد خود را شناسایی و اصلاح کنند. این تکنیک بر توسعه مکانیسم‌های مقابله و استراتژی‌های سالم‌تر برای مدیریت هوس‌ها، محرک‌ها و تمایلات تمرکز دارد.

• مصاحبه انگیزشی (MI): MI رویکرد مشارکتی است که هدف آن افزایش انگیزه فرد برای تغییر رفتار اعتیادآور است. با بررسی دوسوگرایی و برجسته کردن اختلاف بین ارزش‌ها و اعمالشان، MI به افراد کمک می‌کند تا برای تغییر، انگیزه درونی ایجاد کنند.

• درمان‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی: شیوه‌های ذهن‌آگاهی، مانند درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT) یا درمان پذیرش و تعهد (ACT)، به افراد کمک می‌کنند تا آگاهی بیشتری از رفتارها، افکار و احساسات اعتیادآور خود به‌دست آورند.

• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): DBT عناصر CBT را با شیوه‌های ذهن‌آگاهی ترکیب می‌کند. این امر به افراد کمک خواهد کرد تا احساسات خود را تنظیم و پریشانی را تحمل کنند و مهارت‌های بین‌فردی مؤثر را توسعه دهند. همین‌طور ممکن است از نوروفیدبک نیز برای درمان کمک گرفته شود.

درمان اعتیاد رفتاری با دارودرمانی

دارودرمانی گزینه‌ای برای درمان برخی از اعتیادهای رفتاری است. با این‌حال توجه داشته باشید که گزینه‌های دارویی محدودی وجود دارد که به‌طور خاص برای اعتیادهای رفتاری (در مقایسه با اعتیاد به مواد) تأییدشده است. اثربخشی دارودرمانی با توجه به نوع اعتیاد، ممکن است متفاوت باشد. در اینجا چند نمونه را بیان می‌کنیم:

• اعتیاد به قمار: مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) که معمولاً برای درمان افسردگی و اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند، فوایدی در کاهش میل و هوس قمار نشان داده‌اند.

• اختلال مصرف الکل: داروهایی مانند نالترکسون، آکامپروسات و دی سولفیرام ممکن است برای کمک به افراد مبتلا به اعتیاد به الکل برای مدیریت هوس، جلوگیری از عود، یا ایجاد واکنش‌های تنفرآمیز در هنگام مصرف الکل تجویز شوند.

• اختلال بازی اینترنتی: در حالی که هیچ داروی خاصی برای اختلال بازی اینترنتی تایید نشده است، داروهای خاصی که برای اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) استفاده می‌شوند، ممکن است در صورت وجود علائم همراه ADHD تجویز شوند.

شایان ذکر است که درمان دارویی اغلب گزینه‌ای برای درمان کمکی در جهت روان‌درمانی به جای درمان مستقل استفاده می‌شود.

درمان اقامتی و بستری شدن برای درمان اعتیاد رفتاری

درمان و بستری شدن در بیمارستان می‌تواند گزینه مفیدی برای افرادی باشد که به دنبال درمان اعتیادهای رفتاری هستند. این اقدام سطوح بیشتر مراقبت محیطی ساختاریافته و فشرده را با پشتیبانی شبانه‌روزی و راهنمایی حرفه‌ای فراهم می‌کند. در حالی‌که برنامه‌های خاص ممکن است متفاوت باشد، در اینجا برخی از جنبه‌های کلیدی درمان خانگی و بستری در بیمارستان برای اعتیاد رفتاری آورده شده است:

• محیط درمانی فشرده: درمان و بستری شدن در بیمارستان، محیط بسیار ساختاریافته و تحت نظارت را فراهم می‌کند که افراد می‌توانند در آن تنها بر بهبودی خود تمرکز کنند.

• حمایت همتایان: بودن در میان گروهی از افراد که با چالش‌های مشابهی روبه‌رو هستند، می‌تواند حمایت قابل‌توجه و احساس تعلق ایجاد کند. مراکز درمانی اغلب حمایت همسالان را از طریق جلسات گروه‌درمانی، گروه‌های حمایتی و فعالیت‌های مشترک، تقویت همدلی، درک و شفای جمعی تشویق می‌کنند.

• ارزیابی روان‌شناختی: درمان و بستری شدن در بیمارستان، اغلب شامل ارزیابی‌های روان‌شناختی جامع برای شناسایی عوامل زمینه‌ای مؤثر در اعتیاد است. این ارزیابی به توسعه برنامه‌های درمانی شخصی مانند لورتا نوروفیدبک و…، برای هدف قرار دادن مناطق خاص نگرانی و ارتقاء بهبودی طولانی‌مدت کمک می‌کند.

مدت زمان درمان و بستری در بیمارستان با توجه به نیازهای فردی متفاوت است و از چند هفته تا چند ماه متغیر خواهد بود.

گروه درمانی

گروه‌درمانی رویکردی رایج و موثر در درمان اعتیادهای رفتاری است. در اینجا برخی از جنبه‌های کلیدی و مزایای گروه‌درمانی برای درمان اعتیاد رفتاری آورده شده است:

• حمایت و درک: گروه درمانی محیط حمایتی و بدون قضاوت را فراهم می‌کند که در آن افراد می‌توانند با کسانی که با مبارزات مشابه روبه‌رو هستند، ارتباط برقرار کنند. به اشتراک گذاشتن تجربیات، گوش دادن و همدلی با اعضاء گروه، حس درک و رفاقت را تقویت می‌کند.

• یادگیری مشترک: گروه‌درمانی زمینه‌ای برای شرکت‌کنندگان فراهم می‌کند تا از تجربیات و بینش دیگران بیاموزند. افراد می‌توانند از طریق بحث و گفتگو، دیدگاه‌های جدید، راهبردهای مقابله‌ای و نکات عملی برای مدیریت رفتارهای اعتیادآور خود به‌دست آورند.

• بازخورد و پاسخ‌گویی: گروه درمانی به افراد اجازه می‌دهد تا بازخورد و انتقاد سازنده را از همتایان خود و درمان‌گر دریافت کنند. این مسئولیت‌پذیری می‌تواند به افراد کمک کند تا روی اهداف درمانی خود متمرکز بمانند و تغییرات مثبتی در الگوهای اعتیادآور خود ایجاد کنند.

• افزایش خودآگاهی: شرکت در گروه‌درمانی، خوداندیشی و خودآگاهی را تشویق می‌کند. بازخورد دریافت‌شده از اعضای گروه، نقاط کور را روشن و به افراد کمک می‌کند تا الگوها، محرک‌ها و مسائل زمینه‌ای را که در رفتارهای اعتیادآورشان نقش دارند، تشخیص دهند.

• رشد مهارت‌های اجتماعی: اعتیادهای رفتاری اغلب عملکرد و روابط اجتماعی را مختل می‌کنند. گروه‌درمانی فضای امنی را برای تمرین و توسعه مهارت‌های اجتماعی ضروری مانند گوش دادن فعال، ارتباط موثر، همدلی و حل تعارض فراهم خواهد کرد.

تعداد و مدت جلسات گروهی ممکن است بر اساس برنامه درمانی متفاوت باشد.

خانواده درمانی برای اعتیاد رفتاری

خانواده‌درمانی یکی از مؤلفه‌های حیاتی درمان اعتیاد رفتاری است؛ زیرا تأثیر اعتیاد بر کل سیستم خانواده را تشخیص می‌دهد و هدف آن رسیدگی و التیام این پویایی‌هاست. در اینجا چند نکته کلیدی در مورد خانواده‌درمانی در اعتیادهای رفتاری وجود دارد:

• دیدگاه سیستمی: خانواده‌درمانی از دیدگاه سیستمی به اعتیاد می‌پردازد و درک می‌کند که رفتار اعتیادآور یک فرد، بر کل خانواده تأثیر می‌گذارد.

• آموزش و تفاهم: خانواده‌درمانی در مورد اعتیاد رفتاری، علل و اثرات آن بر فرد و خانواده را آموزش می‌دهد. اعضاء خانواده درک بهتری از پیچیدگی‌های اعتیاد پیدا می‌کنند که باعث کاهش سرزنش، گناه و سوء‌تفاهم می‌شود.

• ارتباطات و حل تعارض: اعتیادهای رفتاری، اغلب ارتباطات درون خانواده را تحت فشار قرار می‌دهد و منجر به سوءتفاهم، مشاجره و درگیری می‌شود. خانواده‌درمانی به بهبود مهارت‌های ارتباطی کمک می‌کند و به اعضاء خانواده روش‌های موثر برای بیان نیازها، نگرانی‌ها و احساسات خود را آموزش می‌دهد.

• شفا و آشتی: اعتیاد رفتاری اغلب می‌تواند منجر به تیرگی روابط، شکستن اعتماد و زخم‌های عاطفی در خانواده شود. خانواده درمانی فضای امنی را برای شفا و آشتی ارائه و به افراد اجازه می‌دهد احساسات خود را بیان و به آسیب‌های گذشته رسیدگی کنند.

• مشارکت خانواده در درمان: خانواده‌درمانی مشارکت فعال اعضاء خانواده را در روند درمان فراهم می‌کند. درمان‌گران ممکن است اعضاء خانواده را در تعیین اهداف درمانی، ارائه حمایت مداوم و مشارکت در برنامه‌ریزی پیشگیری از افزایش اعتیاد مشارکت دهند. با گنجاندن واحد خانواده در سفردرمانی، شانس بهبودی موفق و پایدار، افزایش پیدا می‌کند.

خانواده‌درمانی ممکن است شامل جلسات فردی با اعضاء خانواده، جلسات مشترک با کل خانواده یا ترکیبی از هر دو باشد. مدت و تعداد جلسات به نیازهای خاص خانواده و برنامه درمانی بستگی دارد.

طول دوره درمان اعتیاد رفتاری چقدر است؟

طول دوره درمان اعتیاد رفتاری با توجه به این‌که چه روشی را برای درمان در پیش گرفته باشید، متفاوت خواهد بود. این دوره درمان ممکن است چند ماه یا بیشتر طول بکشد و در اکثر مواقع نباید هرگز به یک‌باره قطع شود؛ زیرا در این‌صورت امکان بازگشت مجدد اعتیاد وجود دارد. از این رو معمولا با توجه به شدت اعتیاد رفتاری، روش یا روش‌های درمانی اتخاذ می‌شود و مطابق با آن، برنامه میان‌مدت در نظر گرفته می‌شود.

بهترین مرکز برای درمان اعتیاد رفتاری

برای آن‌که بتوانید بهترین فرایند درمان اعتیاد رفتاری را دنبال کنید و نتیجه عالی از آن به‌دست بیاورید، لازم است که به سراغ بهترین مرکز برای درمان انواع اعتیاد رفتاری بروید. «نوین مشاوره» بهترین مرکز درمان اعتیاد رفتاری شناخته شده است و به مراجعان خود، خدمات درجه یک ارائه می‌دهد.