شاید تا به حال درباره اختلال یادگیری چیزی شنیده باشید؛ اما درک واقعی و آگاهانه این عارضه، بهتر به شما کمک خواهد کرد تا نسبت به علائم آن شناخت کافی پیدا کنید و برای درمان این اختلال در خود یا اطرافیانتان، اقدامات لازم و به‌موقع را انجام دهید.
عوامل مختلفی باعث بروز اختلال یادگیری می‌شوند و به همان نسبت نیز انواع درمان اختلال یادگیری، متنوع هستند. در این مطلب قصد داریم نگاهی به درمان اختلال یادگیری و انواع روش‌های آن بیندازیم. شما نیز اگر علاقه‌مند هستید که در این باره اطلاعات مفید و کاربردی به دست بیاورید، تا انتهای این مطلب با ما همراه بمانید.
اختلال یادگیری
اختلال یادگیری به نوعی وضعیت عصبی اشاره دارد که بر توانایی فرد برای پردازش و کسب اطلاعات به روش‌های معمولی تأثیر می‌گذارد. توجه داشته باشید که اختلال یادگیری نشان‌دهنده هوش یا پتانسیل موفقیت فرد نیست؛ بلکه نشان می‌دهد که ممکن است برخی از فرآیندهای شناختی مانند خواندن، نوشتن یا حل مسأله با چالش‌هایی همراه باشند.
اختلال در یادگیری می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت ظاهر شود و با مشکلاتی مانند نارساخوانی (مشکل در خواندن و پردازش زبان)، اختلال در محاسبه (مشکل در مفاهیم ریاضی) و دیسگرافی (مشکل در نوشتن و مهارت‌های حرکتی ظریف) همراه باشد.
انواع اختلالات یادگیری رایج
انواع اختلال یادگیری به شرح زیر هستند:
نارساخوانی
نارساخوانی نوعی اختلال یادگیری خاص است که در درجه اول بر مهارت‌های خواندن و پردازش زبان فرد تأثیر می‌گذارد. مشخصه آن دشواری در تشخیص و رمزگشایی کلمات و همچنین چالش‌هایی با روان خواندن و درک مطلب است. افراد مبتلا به نارساخوانی، ممکن است نسبت به حروف و صداهای متناظر آنها دچار سردرگمی شوند که این امر می‌تواند املا و به‌طور کلی نوشتن را برای فرد چالش‌برانگیز کند.
دیسکالکولی (Dyscalculia)
دیسکالکولیا نوعی تفاوت یادگیری است که بر توانایی فرد در درک و کار با اعداد و مفاهیم ریاضی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به دیسکالکلولیا، در عملیات‌های اساسی حسابی مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم مشکل دارند. آنها همچنین ممکن است با مفاهیمی مانند زمان، اندازه‌گیری و استدلال فضایی دچار سردرگمی شوند. اختلال حساب اغلب با چالش‌هایی در درک نمادهای اعداد، ترتیب اعداد و درک مفاهیم ریاضی به شیوه‌ای منطقی و سازمان‌یافته مشخص می‌شود.
دیسگرافی (Dysgraphia)
Dysgraphia نوعی مشکل یادگیری است که بر توانایی فرد در نوشتن منسجم و کارآمد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به دیسگرافی، اغلب با خوانایی دستخط، شکل‌گیری حروف و سازماندهی کار نوشتاری مشکل دارند. آنها ممکن است در بیان افکار خود روی کاغذ با دشواری مواجه شوند که درنتیجه دستخط نامرتب یا ناخوانا و اشتباهات املایی مکرر به همراه خواهد داشت. دیسگرافی همچنین می‌تواند نوشتن را به کاری زمان‌بر و پرزحمت تبدیل کند. با این‌حال درک این نکته مهم است که دیسگرافی نشان‌دهنده کمبود هوش یا دانش در فرد نیست.
دیسپراکسی (Dyspraxia)
دیسپراکسی نیز به منزلۀ اختلال هماهنگی رشد (DCD) شناخته می‌شود که وضعیت عصبی رشدی است که بر هماهنگی و مهارت‌های حرکتی فرد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به دیسپراکسی ممکن است با فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات دقیق دارند، مانند بستن بند کفش، استفاده از ظروف یا شرکت در ورزش، دچار چالش باشند.
آنها ممکن است در تعادل، آگاهی فضایی و هماهنگی حرکات عضلانی مشکل داشته باشند. کارهای ساده‌ای که ممکن است برای دیگران آسان باشد، می‌تواند برای افراد مبتلا به دیسپراکسی چالش‌برانگیز و خسته‌کننده باشد. به‌رغم این مشکلات، مهم است بدانیم که دیسپراکسی بر توانایی‌های فکری تأثیر نمی‌گذارد.
مشکلات شنوایی و دیداری
مشکلات شنوایی و بینایی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر افراد مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری تأثیر بگذارد و چالش‌هایی را که در محیط آموزشی با آن مواجه هستند، تشدید کند. هنگامی که فردی در شنوایی مشکل دارد، توانایی او برای درک زبان گفتاری، پیروی از دستورالعمل‌ها و شرکت در بحث‌های کلاسی دچار اختلال می‌شود. به‌طور مشابه، اختلالات بینایی می‌تواند دسترسی آنها را به اطلاعات نوشتاری محدود کنند و بدین‌ترتیب طبیعی است که خواندن، نوشتن و درک نشانههای بصری دشوارتر می‌شوند.
چه عواملی باعث بروز اختلال یادگیری هستند؟
اختلالات یادگیری علل مختلفی دارند و اغلب ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عصبی هستند. برخی از عوامل بالقوه‌ای که می‌توانند در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند، عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی: ژن‌های خاص یا تغییرات ژنتیکی ممکن است افراد را مستعد بروز اختلال یادگیری کنند.
- تفاوت‌های عصبی: تفاوت‌های ساختاری یا عملکردی در مغز، در بعضی مواقع بر نحوه پردازش اطلاعات افراد تأثیر می‌گذارند و منجر به مشکلات یادگیری می‌شوند. شناخت این عوارض، به درمان اختلال خواب نیز کمک زیادی خواهد کرد.
- عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض برخی عوامل محیطی در دوران بارداری یا اوایل کودکی، می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش دهد.
- عوامل رشد: گاهی اختلالات یادگیری از تاخیر یا اختلال در نقاط عطف رشد طبیعی ناشی می‌شوند.
- شرایط پزشکی: شرایط پزشکی از قبل موجود مانند صرع، آسیب مغزی تروماتیک، اختلالات شنوایی یا بینایی یا شرایط سلامت مزمن، ممکن است بر یادگیری تأثیر بگذارند.
به این نکته توجه داشته باشید که شناسایی زودهنگام، تشخیص و حمایت مناسب در مدیریت اختلالات یادگیری و به حداقل رساندن تأثیر آنها، بر رشد تحصیلی و شخصی فرد بسیار تأثیرگذار هستند.
علائم نشان‌دهنده اختلال یادگیری
علائم اختلالات یادگیری با توجه به نوع خاص و شدت اختلال، می‌توانند متفاوت باشند. با این‌حال موارد زیر می‌توانند برخی از علائم و نشانههای رایج آن باشند:
- مشکلات خواندن (نارساخوانی)
- مشکلات ریاضی (Dyscalculia)
- مشکلات نوشتن (Dysgraphia)
- توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلالات زبانی
- چالش‌های مربوط به حافظه و پردازش
این علائم می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و افراد ممکن است ترکیبات مختلفی از مشکلات را نشان دهند. اگر مشکوک به اختلال یادگیری هستید، توصیه می‌شود برای ارزیابی و تشخیص جامع، با متخصص آموزشی مشورت کنید.
روش تشخیص اختلال یادگیری در کودکان
تشخیص اختلال یادگیری در کودکان معمولاً شامل ارزیابی جامعی است که از سوی متخصصان واجد شرایط مانند روان‌شناسان، متخصصان آموزشی یا متخصصان رشدی انجام می‌شود. در اینجا چند روش متداول مورد استفاده در فرآیند تشخیص را مرور خواهیم کرد:
- غربالگری اولیه: معلمان، والدین یا متخصصان ممکن است تست‌های غربالگری یا پرسش‌نامه‌هایی را برای شناسایی مشکلات یا نگرانی‌های یادگیری بالقوه در کودک اجرا کنند.
- تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی: جمع‌آوری اطلاعات در مورد سابقه پزشکی کودک از جمله هرگونه شرایط پزشکی گذشته یا فعلی، داروها یا سایر عواملی که ممکن است بر یادگیری و رشد تأثیر بگذارد.
- ارزیابی‌های روان‌شناختی و آموزشی: برای ارزیابی توانایی‌های کودک و شناسایی زمینه‌های مشکل، دسته‌ای ارزیابی‌های شناختی، تحصیلی و رفتاری انجام می‌شوند. این موارد می‌توانند شامل ارزیابی‌های زیر باشند:
– تست‌های هوش: ارزیابی توانایی‌های شناختی مانند درک کلامی، استدلال ادراکی، حافظه کاری و سرعت پردازش.
– آزمون‌های تحصیلی: ارزیابی خواندن، نوشتن، املا، ریاضی و سایر مهارت‌های تحصیلی مرتبط.
– مشاهده و ارزیابی‌های رفتاری: جمع‌آوری اطلاعات در مورد رفتار، دامنه توجه، تعاملات اجتماعی و عملکرد عاطفی کودک.
- مصاحبه با والدین و معلم: شامل مصاحبه با والدین و معلمان برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد نقاط عطف رشد کودک، تاریخچه آموزشی، محیط یادگیری و مشاهدات رفتاری.
- همکاری و مشاوره: متخصصان ممکن است با یکدیگر مشورت کنند یا با متخصصان دیگر مانند آسیب‌شناسان گفتار زبان یا کاردرمان‌گران همکاری داشته باشند تا به درک جامعی از نقاط قوت و ضعف و چالش‌های کودک دست یابند.
فرآیند تشخیص ممکن است با توجه به اختلال یادگیری خاص و دستورالعمل‌هایی که از سوی متخصصان ارزیابی یا معیارهای تشخیصی استفاده می‌شود، متفاوت باشد.
اختلال یادگیری در بزرگسالان
اختلالات یادگیری می‌تواند بزرگسالان را نیز تحت تاثیر قرار دهد؛ البته روند تشخیصی برای بزرگسالان نیز مشابه کودکان است. در اینجا چند نکته کلیدی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود:
- شناسایی علائم: بزرگسالان مبتلا به اختلالات یادگیری، اغلب در زمینه‌های خاصی مانند خواندن، نوشتن، املا، درک مطلب، محاسبات ریاضی، سازماندهی، مدیریت زمان یا دامنه توجه، مشکلات مداومی را نشان می‌دهند. این مشکلات ممکن است در عملکرد تحصیلی یا شغلی و همچنین فعالیت‌های روزانه آنها اختلال ایجاد کند.
- ارزیابی: ارزیابی جامع از سوی متخصصان از جمله روان‌شناسان، متخصصان آموزشی یا روان‌شناسان عصبی انجام می‌شود. ارزیابی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– تست شناختی: ارزیابی توانایی‌های شناختی مختلف مانند حافظه، توجه، حل مسأله و سرعت پردازش.
– تست آکادمیک: ارزیابی خواندن، نوشتن، املا، ریاضی و سایر مهارت‌های مرتبط برای تعیین حوزه‌های خاص مشکل.
– ارزیابی‌های رفتاری: جمع‌آوری اطلاعات در مورد رفتار، تعاملات اجتماعی و رفاه عاطفی فرد.
- اطلاعات پیش‌زمینه: جمع‌آوری اطلاعات در مورد سابقه تحصیلی، تجربه کاری و هرگونه ارزیابی یا تشخیص قبلی. همچنین مهم است که هرگونه شرایط پزشکی یا روان‌شناختی را که ممکن است همراه با اختلال یادگیری وجود داشته باشد، در نظر بگیرید.
- خود گزارش‌دهی: معمولاً از فرد خواسته می‌شود که اطلاعاتی در مورد تجربیات و چالش‌های مربوط به یادگیری خود، چه در محیط‌های آکادمیک و چه در محیط‌های غیرآکادمیک، ارائه دهد.
- همکاری و مشاوره: متخصصان ممکن است با متخصصان دیگر مانند آسیب‌شناسان گفتار زبان، کاردرمان‌گران یا مشاوران حرفه‌ای همکاری کنند تا به درک جامعی از نقاط قوت و ضعف و چالش‌های فرد دست پیدا کنند.
بزرگسالان مبتلا به اختلالات یادگیری، پس از تشخیص می‌توانند راهبردها و راهکارهای مختلفی را برای کمک به مدیریت مشکلات خود به کار گیرند. به یاد داشته باشید که جستجوی ارزیابی حرفه‌ای برای تشخیص دقیق و مداخله مناسب، بسیار مهم است.
متخصصانی که می‌توانند در درمان اختلالات یادگیری کمک کنند
چندین متخصص می‌توانند در درمان و حمایت از افراد دارای ناتوانی یادگیری کمک کنند. از جمله این متخصصان که در درمان اختلالات یادگیری کمک کنند، روان‌شناسان، معلم‌های آموزش ویژه، آسیب‌شناسان گفتار زبان، کاردرمان‌گران و… هستند. پیش از هر چیزی خود فرد و اعضای نزدیک خانواده می‌توانند نقش بسیار پررنگی در پیشرفت روند درمان داشته باشند. در برخی موارد نیز استفاده از نقشه مغزی کمک زیادی خواهد کرد.
روش‌های درمان اختلال یادگیری در کودکان و بزرگسالان
انواع درمان اختلال یادگیری را می‌توان مطابق موارد زیر دسته‌بندی کرد:
درمان با لورتا
در روش درمان با لورتا نوروفیدبک، از دستگاه‌ها و تجهیزات جدید و به‌روز QEEG و EEG، برای ثبت امواج مغزی بیماری کمک گرفته می‌شود و تشخیص به مراتب دقیق‌تر صورت خواهد گرفت. سرعت درمان با لورتا نوروفیدبک، بسیار بالاست و به‌صورت هم‌زمان از 19 کانال روی سر استفاده می‌شود. همین‌طور در این روش درمانی، تغییر عملکرد مغزی هدف‌گذاری می‌شود و با دریافت سیگنال‌های نورون‌های لایه‌های در عمق مغز، فرایند درمانی پیش می‌رود.
کمک گرفتن از یک معلم و یا کاردرمانی
کمک گرفتن از معلم یا کاردرمان‌گر می‌تواند کمک بزرگی برای افراد دارای ناتوانی یادگیری باشد. معلمان متخصصان آموزش‌دیده‌ای هستند که در ایجاد محیط‌های یادگیری فراگیر و اجرای استراتژی‌های متناسب با نیازهای منحصربه‌فرد دانش‌آموزان تخصص دارند. آنها می‌توانند تسهیلات، اصلاحات و دستورالعمل‌های فردی را برای رسیدگی به چالش‌های یادگیری خاص ارائه دهند. به‌علاوه معلمان می‌توانند با متخصصان دیگر مانند متخصصان آموزش ویژه یا گفتاردرمان‌گران، برای توسعه برنامه‌های یادگیری جامع همکاری کنند.
دارو درمانی
استفاده از دارو برای درمان اختلال یادگیری، موضوعی است که نیاز به بررسی دقیق و توصیه‌های پزشکی شخصی دارد. در حالی که داروهایی برای برخی از ناتوانی‌های یادگیری مانند اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) در دسترس هستند، درک این نکته نیز ضروری است که دارو به تنهایی خود ناتوانی یادگیری را درمان یا ریشه‌کن نمی‌کند.
داروهایی که برای ناتوانی‌های یادگیری تجویز می‌شوند، در درجه اول نشانههای خاصی را مورد توجه قرار می‌دهند و هدفشان کاهش چالش‌های مرتبط مانند مشکلات توجه، تمرکز، تکانش‌گری یا عملکرد اجرایی است. این داروها اغلب در دسته محرک‌ها یا غیرمحرک‌ها قرار می گیرند که با تأثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز عمل می کنند.
رژیم غذایی و ورزش
وقتی نوبت به مدیریت ناتوانی‌های یادگیری می‌رسد، اتخاذ رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، نقش مفید و مهمی ایفا می‌کند. رژیم غذایی مغذی غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب ضروری مانند امگا 3، می‌تواند از سلامت مغز و عملکرد شناختی فرد حمایت کند. انواع میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم، مواد مغذی لازم را برای رشد و عملکرد مطلوب مغز فراهم می‌کند. از سوی دیگر نشان داده شده است که ورزش، توانایی‌های شناختی، دامنه توجه، حافظه و بهزیستی ذهنی کلی را افزایش می‌دهد.
بهترین مرکز برای درمان اختلال یادگیری
«نوین مشاوره» یکی از بهترین مراکز برای درمان اختلال یادگیری است. در صورتی‌که به‌موقع به این مرکز مراجعه و فرایند درمانی را به خوبی دنبال کنید، تاثیرگذاری عالی در روند بهبودی را مشاهده خواهید کرد. به خاطر داشته باشید که تشخیص به‌موقع و پیگیری روند درمانی در بهبودی و کاهش علائم، بسیار موثر خواهد بود.
