درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالی که امروزه دغدغه بسیاری از والدین است؛ با عنوان اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD) شناخته می شود که یکی از شایع ترین اختلالات روانی است و در بیشتر موارد کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد. تخمین زده می شود که 8.4٪ از کودکان و 2.5٪ از بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی هستند. اغلب، علائم ADHD برای اولین بار در کودکان دانش آموز، به صورت اختلال در کلاس درس یا مشکل در انجام تکالیف مدرسه نمایان می شود. توجه به تفاوت ها و نحوه بروز علائم، بسیار مهم است. بیش فعالی در پسران بیشتر از دختران گزارش شده است. با این حال، این بدان معنا نیست که پسران بیشتر به ADHD مبتلا هستند.

علائم ADHD یا بیش فعالی

بی توجهی (ناتوانی در حفظ تمرکز)، بیش فعالی (حرکت بیش از حدی که با محیط مناسب نباشد) و تکانش گری (اعمال عجولانه که در لحظه و بدون فکر اتفاق می افتد). ADHD یک اختلال مزمن در نظر گرفته می شود که فرد را در بسیاری از جنبه های زندگی از جمله دستاوردهای تحصیلی و حرفه ای، روابط بین فردی و عملکرد روزانه تحت تاثیر قرار می دهد (هارپین، 2005).
ADHD در صورت عدم درمان به موقع می تواند منجر به عزت نفس پایین و عملکرد اجتماعی ضعیف در کودکان شود. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است نسبت به انتقاد حساسیت پیدا کرده و سرزنش خود را آغاز کنند که احتمالاً ناشی از میزان بالاتر انتقاد در طول زندگی است.  توجه داشته باشید، ارزیابی ADHD در بزرگسالان متفاوت است. و این مقاله روی کودکان تمرکز دارد.

بسیاری از کودکان ممکن است در یک جا نشستن، به انتظار نوبت خود ماندن و توجه کردن مشکل داشته باشند و هر از گاهی رفتارهای تکانشی از خود نشان دهند. با این حال، کودکانی که بر اساس معیارهای تشخیصی، بیش فعال هستند، از این نظر تفاوت دارند که علائم بیش فعالی، تکانشگری و یا بی توجهی آنها به طور قابل توجهی بیشتر از حد انتظار برای سن یا سطح رشد آنها است. این علائم منجر به رنج کودک شده و باعث ایجاد مشکلاتی در خانه، مدرسه یا محل کار می شود. علائم مشاهده شده نتیجه نافرمانی فرد یا ناتوانی در درک وظایف یا دستورالعمل ها نیست.

انسان‌ها ممکن است دلایل مختلفی برای بالا بردن تمرکز خود داشته باشند دلایلی مانند:

• بالا بردن تمرکز در کار
• بالا بردن تمرکز در هنگام مطالعه

و یا در سنین مختلف نیاز داشته باشند که تمرکز خود را افزایش دهند:

• بالا بردن تمرکز در کودکان 
• بالا بردن تمرکز در نوجوانان

انواع اصلی ADHD و تشخیص آن

1. نوع بی توجه
2. نوع بیش فعال/تکانشی
3. نوع ترکیبی

تشخیص بر اساس وجود علائم پایداری است که در یک دوره زمانی مشخص رخ داده وشش ماه ادامه داشته باشد.  ADHD را می توان در هر سنی تشخیص داد، اما این اختلال از دوران کودکی آغاز می شود. هنگام بررسی، باید توجه کرد که علائم می بایست در سنین قبل از 12 سالگی فرد وجود داشته باشد و باید در بیش از یک بار فرد را دچار مشکل کرده باشد.

نوع بی توجه یا نوع اول بیش فعالی

نوع اول بش فعالی به چالش هایی همچون مداومت در کار، تمرکز و سازمان دهی اشاره دارد. برای تشخیص این نوع ADHD، شش (یا پنج مورد برای افراد 17 ساله یا بیشتر) از علائم زیر اغلب رخ می دهد:

• به جزئیات توجه نمی کند یا در کارهای مدرسه یا شغلی مکررا ایجاد خطا می کند.
• در تمرکز روی کارها یا فعالیت‌هایی همانند سخنرانی، مکالمه یا مطالعه طولانی مدت مشکل دارد.
• به نظر می رسد وقتی با او صحبت می شود گوش نمی دهد (یعنی به نظر می رسد ذهنش جای دیگری درگیر است).
• دستورالعمل ها را دنبال نمی کند و تکالیف مدرسه، کارهای خانه یا وظایف شغلی را کامل انجام نمی دهد (ممکن است کارهایی را شروع کند اما به سرعت تمرکز خود را از دست می دهد).
• در سازماندهی کارها مشکل دارد (مثلاً زمان را به خوبی مدیریت نمی کند؛ کارهاریش آشفته است و بی برنامه؛ کارها را تا موعد مقرر نمی تواند تمام کند).
• از کارهایی که مستلزم تلاش ذهنی مداوم است، مانند تهیه گزارش ها و تکمیل فرم ها، اجتناب می کند یا دوست ندارد.
• اغلب چیزهایی را که برای کارها یا زندگی روزمره ضروری است را گم می کند، مانند اوراق مدرسه، کتاب، کلید، کیف پول، تلفن همراه و عینک.
• به راحتی حواسش پرت می شود.
• کارهای روزانه مانند انجام کارهای خانه و انجام سایر امور را فراموش می کند.
• نوجوانان و بزرگسالان مسن تر ممکن است فراموش کنند که به تماس های تلفنی پاسخ دهند، صورتحساب ها را پرداخت کنند و قرار ملاقات بگذارند.

نوع بیش فعالی تکانشی

بیش فعالی تکانشی به مواردی همچون بی قراری، انرژی بیش از حد، عدم توانایی در ثابت نشستن و پرحرف بودن اشاره دارد. تکانشگری به تصمیمات یا اقداماتی اشاره دارد که بدون فکر کردن به عواقب آن انجام می شود. برای تشخیص این نوع ADHD، شش (یا پنج مورد برای افراد 17 ساله یا بیشتر) از علائم زیر اغلب رخ می دهد:

• بی قراری می کند، دست و یا پایش را می کوبد و یا روی صندلی تکان می خورد.
• قادر به نشستن نیست (در کلاس درس، محل کار).
• می دود یا از جایی که نامناسب است بالا می رود.
• قادر به بازی یا انجام فعالیت ها در زنگ تفریح و یا اوقات فراغت به شکل آرام نیست.
• همیشه «در حال حرکت» است، گویی توسط یک موتور هدایت می شود.
• زیاد حرف میزند قبل از اینکه سؤالی تمام شود، پاسخی را به زبان می آورد (مثلاً ممکن است وسط کلام افراد بپرد، منتظر صحبت کردن در مکالمات نیستید).
• به سختی در انتظار نوبت خود می ایستد.
• در کار دیگران مداخله می کند (مثلاً مکالمات، بازی ها یا فعالیت ها را قطع می کند یا بدون اجازه از وسایل دیگران استفاده می کند).
• نوجوانان و بزرگسالان مسن تر ممکن است موقعیت کاری و … دیگران را تصاحب کنند.

نوع ترکیبی

این نوع بیش فعالی زمانی تشخیص داده می شود که علائم هر دو نوع بیش فعالی اعم از بی توجه و تکانشی در فرد وجود داشته باشد. ADHD معمولاً توسط پزشکان سلامت روان تشخیص داده می شود. ارزیابی روانپزشکی شامل شرح علائم از بیمار و مراقبان، تکمیل پرسشنامه ها توسط بیمار، مراقبین و معلمان، سوابق کامل روانپزشکی و پزشکی، سابقه خانوادگی و اطلاعات مربوط به آموزش، محیط و تربیت است.
توجه به این نکته مهم است که بیماری یا اختلالات متعدد دیگری مانند اختلالات یادگیری، اختلالات خلقی، اضطراب، مصرف مواد، آسیب‌ وارد شدن به سر، بیماری تیروئید و استفاده از برخی داروها مانند استروئیدها می‌توانند شرایطی شبیه به ADHD به وجود آورند (Austerman, 2015). ADHD همچنین ممکن است با سایر شرایط سلامت روان، مانند اختلال نافرمانی مقابله ای یا اختلال سلوک، اختلالات اضطرابی و اختلالات یادگیری همراه باشد (Austerman, 2015). بنابراین، ارزیابی کامل روانپزشکی بسیار مهم است. هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری معمولی برای تشخیص ADHD وجود ندارد.

درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالی معمولاً شامل ترکیبی از جلسات تراپی و تجویز دارو است. در کودکان پیش دبستانی و کوچکتر، اولین رویکرد توصیه شده شامل راهبردهای رفتاری در قالب آموزش والدین و درگیر کردن مدرسه در شرایط کودک برای حل مشکل است.
تعامل والد-کودک (PCIT) یک روش درمانی مبتنی بر شواهد برای کمک به کودکان خردسال مبتلا به ADHD و اختلال نافرمانی مقابله ای است. بر اساس دستورالعمل های فعلی، محرک های روانی (آمفتامین ها و متیل فنیدات) درمان های دارویی توصیه شده برای مدیریت ADHD هستند (Pliszka، 2007).

در بیماران مقطع پیش دبستانی که مبتلا به ADHD هستند، آمفتامین ها تنها داروی مورد تایید FDA است، اگرچه دستورالعمل ها نشان می دهد که در صورت ناکافی بودن مداخلات رفتاری، متیل فنیدات به جای آمفتامین ها می تواند مفید باشد.
آگونیست های آلفا (کلونیدین و گوانفاسین) و مهارکننده انتخابی بازجذب نوراپی نفرین، اتوموکستین، دیگر گزینه های مورد تایید FDA برای درمان ADHD هستند. داروهای جدیدتر مورد تایید FDA برای درمان ADHD وجود دارد، از جمله Jornay که شب مصرف می شود و اثر دارو را از صبح روز بعد شروع می کند، Xelstrym (دکستروآمفتامین) که یک پچ آمفتامین است و Qelbree (ویلوکسازین)که یک داروی غیر محرک است. آدانزیا (متیل فنیدات هیدروکلراید)، دیاناول (سوسپانسیون خوراکی)، Mydayis، و کوتمپلا (قرص متیل فنیدات). بسیاری از کودکان و خانواده ها بسته به اثربخشی درمان و تحمل دارو، می توانند گزینه های دارویی مختلف را به طور متناوب تغییر دهند. هدف از درمان، بهبود علائم برای بهبود عملکرد در خانه و مدرسه است.