الکتروانسفالوگرام کمی(Quantitative Electroencephalography) که به اختصار نقشه مغزی(QEEG) نامیده می‌شود یک روش تشخیصی پیشرفته و مدرن برای تحلیل و پردازش فعالیت‌های عملکردی مغز است. از نقشه مغزی برای بررسی و تحلیل عملکردهای مغز جهت شناسایی اختلالات یا ناهنجاری‌های احتمالی آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در QEEG تکانه‌های دریافت شده از الکترودهای روی پوست سر با استفاده از نرم افزارهای پیشرفته، به داده‌های کمی و آماری تبدیل می‌شود تا قابلیت تحلیل و بررسی تخصصی و دقیق‌تر داشته باشند. نقشه مغزی کاربرد مهمی در تشخیص و درمان اختلالات عصبی و روانی مانند افسردگی، ADHD، اضطراب و اختلالات مربوط به خواب دارد. همچنین برای مطالعه و تحقیقات درباره تاثیر داروها و درمان‌های مختلف روی عملکرد مغز از QEEG استفاده می‌شود.
نحوه کار و عملکرد نقشه مغزی(QEEG)
QEEG یک گزارش بسیار کامل و توصیفی برای عملکردهای مغز ارائه می‌کند. در ادامه به بررسی دقیق از نحوه کار QEEG می‌پردازیم:
دریافت داده‌های مغز
برای تهیه نقشه مغزی، در ابتدا باید ثبت تکانه‌های الکتریکی مغز انجام شود. دریافت این داده‌ها توسط الکترودهای قرار گرفته روی پوست سر انجام می‌شود. این داده‌ها که در واقع فعالیت‌های الکتریکی نورون‌ها است که توسط دستگاه EEG ثبت می‌شود.
پردازش و تحلیل کمی
همه داده‌های دریافت شده توسط دستگاه برای تحلیل مفید نیستند. بنابراین باید داده‌ها پردازش و پالایش شوند. این مرحله شامل تقویت داده‌های مفید و فیلتر نویزها یا داده‌های غیرمفید می‌شود تا به سیگنال‌های کاربردی برسیم. اطلاعات مفید استخراج شده با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی و آماری پیشرفته، به سیگنال‌های کمی و قابل تحلیل و تفسیر تبدیل می‌شوند که در این مرحله آن‌ها را با فرکانس می‌سنجیم.
سیگنال‌های ثبت شده، توسط QEEG بر اساس بازه فرکانس تفکیک می‌شوند. این بازه‌ها به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- دلتا(Delta) : فرکانس بین 0.3 تا 4 هرتز
- تتا(Theta): فرکانس بین 4 تا 8 هرتز
- آلفا(Alpha): فرکانس بین 8 تا 13 هرتز
- بتا(Beta): فرکانس بین 13 تا 30 هرتز
- گاما(Gamma): فرکانس بیش از 30 هرتز
در نهایت با جانمایی فرکانس‌های ثبت شده در نواحی مختلف مغز (Topographic Maps)، نقشه‌های مغزی تهیه می‌شوند.
تحلیل و تفسیر نتایج
به وسیله نقشه مغزی تهیه شده، اختلالات در عملکردهای مختلف مغز بررسی و شناسایی می‌شوند. این تشخیص‌ها می‌تواند در انتخاب نوع درمان و برنامه ریزی آن بسیار کمک کننده باشند.
چرا به نقشه مغزی نیاز داریم؟
همانطور که گفتیم، نقشه مغزی(QEEG) ابزاری بسیار کمک کننده برای تحلیل فعالیت‌های مغزی است و شناسایی الگوهای غیر طبیعی را برای متخصصین ممکن می‌سازد. شناسایی این الگوها در تشخیص و درمان اختلالات روانی، عصبی و شناختی کاربرد دارد. نقشه مغزی در تشخیص و شناسایی موارد زیر می‌تواند کارساز باشد:
- عارضه‌های عصبی: صرع، آلزایمر، مالتیپل اسکلروزیس(MS) و پارکینسون
- تشخیص تغییرات مغزی ناشی از آسیب‌های پیشرفته و جزئی(mTBI)
- اختلالات روانی: افسردگی،شیدایی، اختلال دوقطبی و اضطراب
- اختلالات شناختی: بیش فعالی و نقص توجه(ADHD) و اختلالات مربوط به یادگیری
- مطالعه و بررسی: روند درمان، اثرگذاری مداخلات دارویی و روش‌های درمانی متفاوت
- اختلالات خواب: کیفیت،نقص،بی خوابی و …
- اختلالات رفتاری و رشد: اوتیسم(ASD)، پرخاشگری، الگوهای رفتاری تکانه‌ای
بسیاری از روش‌های سنتی و تحقیقات گذشته در تشریح و بررسی اختلالات و ناهنجاری‌های الگوی مغز دقیق نیستند و QEEG به خوبی می‌تواند نقص‌های تحلیلی ناشی از کمبود یا بی کیفیتی اطلاعات را برطرف کند.
نقشه مغزی چه کاربردهایی دارد؟
چندین رویکرد مختلف برای استفاده از نقشه مغزی وجود دارد. یکی از کارآمدترین روش‌های تحلیلی نقشه مغزی، تحلیل مقایسه‌ای آن است. در این روش می‌توان نقشه مغزی فرد را با هنجار و طیف معیار جامعه آماری مقایسه کرد و از نتایج آن استفاده کرد. اهداف این مقایسه می‌تواند در موارد زیر به کار گرفته شود:
- تشخیص و شناسایی اختلالات روانشناختی
- بررسی و دنبال کردن میزان اثربخشی درمان
- کمک به انتخاب نحوه درمان‌های پیشرفته مانند نوروفیدبک،بیوفیدبک و TMS
- ارزیابی میزان شیوع و پیشرفت اختلالات مختلف در یک جامعه هدف در بازه‌های زمانی مثل افزایش مشاهده ADHD در میان افراد در ایران طی سال‌های اخیر
عوارض نقشه مغزی(QEEG) چیست؟
نقشه مغزی یک روش غیرتهاجمی برای ارزیابی فعالیت و عملکرد مغز است. برای تهیه نقشه مغزی نیاز به هیچ تزریق یا عمل جراحی وجود ندارد و هیچ عارضه جانبی جدی در مغز و عملکردهای آن بعد از نقشه مغزی در افراد دیده نمی‌شود. با این وجود چند مورد جزئی ممکن است در افراد ایجاد شود که به ذکر دلایل آن‌ها می‌پردازیم تا نگرانی‌های شما برطرف شود.
افت انرژی و خلق
امکان دارد که بعضی مراجعان پس از جلسه تهیه QEEG احساس خستگی کنند یا افت خلق را تجربه کنند. این موضوع به دلیل اولین برخورد با دستگاه و متد عملکردی آن است و جای هیچ نگرانی ندارد. معمولا پس از یک استراحت کامل، این موارد رفع خواهند شد.
تحریک جزئی پوست
به دلیل قرارگیری الکترود روی پوست که معمولا با یک ژل یا خمیر کمکی اتفاق می‌افتد، ممکن است تحریک جزئی در محل اتصال ایجاد شود. این مسئله معمولا در جلسات اولیه رخ می‌دهد و عارضه ادامه دار به شمار نمی‌رود.
اضطراب مقطعی
به خصوص اگر در اولین جلسه نقشه برداری مغزی باشید، ممکن است کمی استرس بگیرید یا دچار اضطراب شوید. این یک مسئله عادی است و نیازی به نگرانی درباره آن وجود ندارد.
قبل از نقشه مغزی چه مواردی را باید رعایت کنیم؟
نقشه مغزی در واقع عملکردهای مختلف مغز را ثبت و آماده ارزیابی می‌کند. بنابراین برای داشتن یک نقشه مغزی دقیق و مطابق با شرایط حال حاضر، باید چند نکته را رعایت کنید. در صورت عدم رعایت هر کدام از موارد فوق، باید قبل از تهیه نقشه مغزی، مورد رعایت نشده را به متخصص یا اپراتور QEEG اطلاع دهید.
- تشنه،خسته یا گرسنه نباشید(رعایت این موارد در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد).
- از نوشیدن مشروبات الکلی حداقل 2 روز قبل از نقشه مغزی اجتناب کنید.
- حتما قبل از انجام نقشه مغزی استحمام کنید تا پوست سر و موی تمیز و عاری از هرگونه مواد اضافی داشته باشید.
- هیچ گونه اشیای فلزی مانند گوشواره و گردن بند در ناحیه سر و گردن نداشته باشید.
- داروهای مصرفی(در صورت استفاده) را به متخصص اطلاع دهید.
- داروهای محرک(مانند ریتالین و ویاس) را حداقل 8 ساعت قبل از جلسه مصرف نکنید.
- در صورت ابتلا به بیماری‌های حاد مثل سرماخوردگی و سردرد ناگهانی، از انجام QEEG اجتناب کنید.
- مصرف چای،سیگار،کافئین و قهوه حداقل 4 ساعت قبل از جلسه باید متوقف شود.
- اگر از سمعک یا عینک استفاده می‌کنید، آن‌ها را حتما در جلسه همراه خود داشته باشید.
- قبل از حضور در جلسه، مدت زمانی که صرف خواهد شد را از متخصص مربوطه سوال کنید تا دچار استرس یا اضطراب نشوید.
تفاوت نقشه مغزی و نوار مغز چیست؟
نقشه مغزی و نوار مغز دو روش مرتبط اما در نهایت متفاوت برای ثبت عملکرد مغز هستند. در واقع می‌توان نقشه مغزی(QEEG) را نسخه پیشرفته‌تر و مدرن‌تر از نوار مغزی(EEG) دانست که با استفاده از ریاضیات و تکنولوژی بروز، متخصصین را در تشخیص ناهنجاری‌ها و بهبود عملکرد مغز یاری می‌کند.
به بیان بهتر، نوار مغزی با داده‌های کلی که ارائه می‌کند، در تشخیص اختلالات وسیع‌تر مانند صرع و آسیب‌های مغزی کاربرد دارد اما از نقشه مغزی علاوه بر موارد ذکر شده، می‌توان در ارزیابی عملکرد شناختی و تشخیص اختلالات روانی مانند افسردگی و نوع آن، اضطراب، اختلالات یادگیری و نقص توجه(ADHD) نیز استفاده کرد.
بهترین کلینیک نقشه مغزی در تهران
کلینیک روانشناسی نوین مشاوره را می‌توان یکی از بهترین مراکز انجام نقشه مغزی(QEEG) در تهران و ایران دانست. تیم مجرب و متخصص نوین مشاوره در زمینه نوروفیدبک و روانشناسی با سال‌ها تجربه علمی و عملی در انجام QEEG و درمان‌های مرتبط با آن یک تجربه کارآمد و موثر در درمان اختلالات مختلف به مراجعین خود ارائه می‌کنند.
علاوه بر متخصصین، در کلینیک نوین مشاوره از بهترین نوع دستگاه نقشه مغزی یعنی دستگاه Mitsar که از بروزترین و پیشرفته‌ترین تکنولوژی روز دنیا بهره مند است برای انجام QEEG استفاده می‌شود. تاییدیه‌های جهانی و موفقیت‌های متعدد در تست‌های مختلف توسط دستگاه Mitsar، آن را به دقیق‌ترین ابزار جهت انجام نقشه مغزی تبدیل کرده است. کلینیک نوین مشاوره تنها مرکز روانشناسی ایران است که از این تکنولوژی بهره می‌برد.
تهیه یک نقشه مغزی دقیق و با جزئیات کامل، راهنمای بسیار موثری در تعیین پروتکل‌های درمانی و بهبود عملکردهای مغزی است.
هزینه نقشه مغزی چقدر است؟
هزینه نقشه مغزی در ایران طبق مصوبه‌های وزارت بهداشت و بر اساس دستگاه‌های پیشرفته یا تخصصی مورد استفاده هر کلینیک تعیین می‌شود. این هزینه در کشورهای مدرن اروپایی و آمریکایی بسیار بالاست اما خبر خوب این است که در ایران می‌توان با کمتر از یک دهم این هزینه نقشه مغزی(QEEG) را در ایران انجام داد. برای استعلام هزینه QEEG و توضیحات تکمیلی درباره آن، می‌توانید با کلینیک روانشناسی نوین مشاوره تماس بگیرید.
سوالات متداول
می‌توان از نقشه مغزی برای کودکان استفاده کرد؟
بله. هر زمان که کودک قابلیت دریافت اطلاعات، درک و پاسخ به آن‌ها را به دست بیاورد، می‌تواند از این امکان استفاده کند. این سن طبق اعلام منابع مختلف می‌تواند 3 تا 5 سال باشد.
نقشه مغزی تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد؟
برخی بیمه‌ها در ایران نقشه مغزی را تحت پوشش بیمه‌ای قرار می‌دهند اما به دلیل نوین بودن این روش، ممکن است برخی از آن‌ها نقشه مغزی را در پوشش خدمات خود قرار ندهند.
گرفتن نقشه مغزی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان میانگین برای انجام نقشه مغزی معمولا بین 60 تا 90 دقیقه است. در کودکان و یا افراد مسن ممکن است این زمان کمی بیشتر شود.
جواب نقشه مغزی چقدر زمان می‌برد؟
برای تحلیل و ارزیابی و در نهایت ارائه گزارش دقیق نقشه مغزی، معمولا بین 4 تا 7 روز کاری زمان نیاز است. در مواردی نیز ممکن است ثبت دوباره نقشه مغزی انجام شود که طبیعتا این زمان طولانی‌تر می‌شود.
ویدئوهای نقشه مغزی
نقشه مغزی
۱:۰۵
بررسی نقشه مغزی
۰:۱۸
پخش ویدئو